نسل‌های مختلف SSD و تفاوت آن‌ها: راهنمای جامع و فنی

SATA I/II

SATA 1.5/3 Gb/s

AHCI

تا 150/300 MB/s

نسل قدیمی، مناسب سیستم‌های خیلی قدیمی

SATA III

SATA 6 Gb/s

AHCI

تا 550 MB/s

رایج‌ترین نسل در لپ‌تاپ‌ها و PC

NVMe Gen 3 (PCIe 3.0)

M.2 / U.2 / PCIe

NVMe

تا 3500 MB/s

مناسب گیمرها و کاربران حرفه‌ای

NVMe Gen 4 (PCIe 4.0)

M.2 PCIe 4.0

NVMe

تا 7000 MB/s

نسل جدید، عملکرد فوق‌العاده بالا

NVMe Gen 5 (PCIe 5.0)

M.2 PCIe 5.0

NVMe

تا 14,000 MB/s

نسل آینده، در حال توسعه و عرضه محدود

رابط اتصال

SATA 6 Gb/s

PCIe 3.0 x4

PCIe 4.0 x4

PCIe 5.0 x4

سرعت خواندن

تا 550 MB/s

تا 3500 MB/s

تا 7000 MB/s

تا 14,000 MB/s

سرعت نوشتن

تا 520 MB/s

تا 3000 MB/s

تا 6800 MB/s

تا 13,000 MB/s

پروتکل

AHCI

NVMe

NVMe

NVMe

قیمت تقریبی

پایین

متوسط

بالا

بسیار بالا

مناسب برای

کاربری عمومی

گیم / طراحی

حرفه‌ای / 4K Video

دیتاسنتر / AI

مصرف انرژی

کم

متوسط

متوسط/بالا

بالا

پشتیبانی سخت‌افزاری

اکثر سیستم‌ها

نیاز به مادربرد سازگار

نیاز به مادربرد مدرن

نیاز به مادربرد نسل ۱۳+

SLC (Single Level Cell)

1

بسیار بالا

بسیار بالا

بسیار گران

MLC (Multi Level Cell)

2

بالا

بالا

گران

TLC (Triple Level Cell)

3

متوسط

متوسط

مناسب مصرف‌کننده

QLC (Quad Level Cell)

4

پایین‌تر

کمتر

ارزان

📌 حافظه NAND چیست؟

حافظه‌های NAND فلش، نوعی حافظه غیرفرّار (non-volatile) هستند که اطلاعات را حتی بدون برق نگه می‌دارند. در SSDها، اطلاعات روی چیپ‌های NAND ذخیره می‌شود و نوع این چیپ‌ها به شکل مستقیم روی کیفیت و سرعت کلی تأثیر دارد.

این حافظه‌ها از سلول‌هایی تشکیل شده‌اند که هر سلول می‌تواند یک یا چند بیت اطلاعات را نگهداری کند. بر اساس تعداد بیت‌هایی که در هر سلول ذخیره می‌شود، حافظه‌های NAND به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:

🧠 انواع حافظه NAND و تفاوت‌های آن‌ها

🔹 SLC – سریع‌ترین و بادوام‌ترین

• عملکرد: سریع‌ترین نوع NAND به دلیل ذخیره فقط یک بیت در هر سلول.
• دوام: بیش از 100 هزار بار نوشتن روی هر سلول.
• قیمت: بسیار بالا.
• کاربرد: بیشتر در تجهیزات صنعتی، نظامی، سرورها و دیتاسنترها استفاده می‌شود.
• مزایا:
  • سرعت بالا در خواندن و نوشتن.
  • پایداری اطلاعات بی‌نظیر.
  • مقاومت در برابر خطا.
• معایب:
  • قیمت بسیار بالا.
  • ظرفیت کم به دلیل ساختار ساده.

🔹 MLC – تعادل بین سرعت و قیمت

• عملکرد: خوب، اما نه به اندازه SLC.
• دوام: در حدود 3,000 چرخه نوشتن برای هر سلول.
• کاربرد: سیستم‌های حرفه‌ای، برخی مدل‌های SSD اینترپرایز.
• مزایا:
  • نسبت به SLC قیمت مناسب‌تر.
  • کارایی مناسب در بسیاری از کاربردهای حرفه‌ای.
• معایب:
  • کندتر از SLC.
  • حساس‌تر به خطا و کاهش عمر با نوشتن مکرر.

🔹 TLC – رایج‌ترین نوع در بازار مصرفی

• عملکرد: مناسب برای کاربران معمولی.
• دوام: در حدود 1,000 چرخه نوشتن.
• کاربرد: در اکثر SSDهای میان‌رده مصرفی، کنسول‌های بازی مثل PS5.
• مزایا:
  • قیمت مناسب.
  • ظرفیت بالاتر.
  • برای کارهای روزمره بسیار قابل قبول.
• معایب:
  • عمر کمتر نسبت به MLC و SLC.
  • کاهش سرعت هنگام نوشتن داده‌های سنگین.
  • نیاز به تکنولوژی کش (SLC Cache) برای جبران افت سرعت.

🔹 QLC – ظرفیت بالا، دوام پایین

• عملکرد: برای ذخیره آرشیو مناسب است، نه پردازش سریع.
• دوام: تنها حدود 100 تا 300 چرخه نوشتن.
• کاربرد: حافظه‌های ذخیره‌سازی ارزان، آرشیو داده، بکاپ.
• مزایا:
  • ظرفیت بسیار بالا در یک فضای کوچک.
  • قیمت پایین‌تر به ازای هر گیگابایت.
• معایب:
  • سرعت پایین‌تر.
  • عمر کوتاه‌تر.
  • مناسب برای استفاده مداوم نیست.

🔹 PLC – آینده‌ای با ظرفیت بیشتر؟

PLC هنوز در مرحله تحقیق و توسعه قرار دارد و 5 بیت را در هر سلول ذخیره می‌کند. این فناوری هنوز وارد بازار مصرفی نشده است، اما در صورت موفقیت، می‌تواند ظرفیت‌های بالایی را با قیمت پایین‌تری ارائه دهد؛ البته احتمالاً با هزینه‌ی بسیار زیاد در زمینه دوام و سرعت.

✅ انتخاب مناسب‌ترین نوع NAND برای کاربرد شما

استفاده روزمره (وب، آفیس)

SATA SSD یا NVMe Gen 3 ارزان

بازی‌های سنگین

NVMe Gen 3 یا Gen 4

تدوین ویدیو و طراحی گرافیکی

NVMe Gen 4 یا Gen 5

سرور و پردازش‌های سنگین

NVMe Gen 5

لپ‌تاپ اقتصادی

SATA III SSD

لپ‌تاپ رده بالا

NVMe Gen 4 با TLC NAND